Askerlik nedeniyle işten ayrılma, Türkiye’de hem işveren hem de işçi açısından özel düzenlemelere tabi bir süreçtir. İş hayatını zorunlu olarak bırakan çalışanların tazminat hakları, 2025 yılı itibarıyla güncel yasal hükümler çerçevesinde şekillenmektedir. Bu kapsamda, askerlik gerekçesiyle iş sözleşmesini sonlandıran işçilerin kıdem tazminatı, işsizlik maaşı, işe geri dönüş hakkı gibi pek çok konuda bilgilendirilmesi önemlidir. Bu yazıda, askerlik nedeniyle işten ayrılanların hangi haklara sahip olduğu, tazminat hesaplama yöntemleri, belge düzeni ve sık yapılan hatalara değinilecektir.
Askerlik Sebebiyle İşten Ayrılan İşçi Tazminat Alabilir mi?
Zorunlu askerlik görevi, Anayasa ve İş Kanunu tarafından korunan bir kamu hizmetidir. 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesine göre, askerlik nedeniyle işten ayrılan bir işçi, eğer aynı işverene bağlı olarak en az bir yıl çalışmışsa kıdem tazminatına hak kazanır.
Bu durumda iş sözleşmesinin işçi tarafından feshedilmesi haklı bir sebebe dayandığı için istifa gibi değerlendirilmez. Ancak dikkat edilmesi gereken husus, bu fesihte yalnızca kıdem tazminatının gündeme geleceğidir. İşçi ihbar tazminatına hak kazanmaz, işveren de ihbar süresi talep edemez.
Kıdem Tazminatı Hesaplaması Nasıl Yapılır?
Askerlik nedeniyle feshedilen iş sözleşmesi sonrası ödenecek kıdem tazminatı, işçinin çalıştığı her yıl için bir brüt maaş olacak şekilde hesaplanır. Tazminata dahil olan ücret kalemleri; brüt maaş, düzenli primler, yemek ve yol yardımları gibi ödemeleri kapsar.
Kıdem Tazminatı Hesaplama Formülü:
Brüt Ücret x Çalışma Yılı = Tazminat Tutarı
Örnek:
5 yıl boyunca çalışan ve brüt maaşı 18.000 TL olan bir işçi için:
18.000 TL x 5 = 90.000 TL
2025 yılı itibarıyla Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen kıdem tazminatı tavanı aşılırsa, işveren sadece bu tavanı dikkate alarak ödeme yapabilir. Tazminat, yalnızca damga vergisine tabidir, gelir vergisi kesintisi yapılmaz.
Bedelli Askerlikte Kıdem Tazminatı Alınır mı?
Bedelli askerlik uygulamasında, işçinin tazminat alıp alamayacağı özellikle merak edilmektedir. Yargı kararları ve kanun uygulamaları, bedelli askerlik için iş akdini fesheden işçinin de kıdem tazminatına hak kazandığını açıkça belirtmektedir. 1475 sayılı Kanun’un 14. maddesinde, askerlik hizmetinin bedelli ya da fiilen yapılıyor olması arasında ayrım yapılmamıştır.
Ancak burada kritik olan, işçinin iş sözleşmesini sonlandırmasıdır. Eğer işçi yalnızca ücretsiz izin alırsa kıdem tazminatı talep edemez. Bu nedenle bedelli askerlikte tazminat almak isteyen işçi, mutlaka fesih dilekçesi vererek askerlik sevk belgesi eklemelidir.
İhbar Tazminatı Askerlikte Ödenir mi?
İhbar tazminatı, iş akdini sonlandıran tarafın diğer tarafa belirli süre önceden bilgi vermemesi halinde ödenen bir tazminattır. Ancak askerlik nedeniyle işten ayrılan bir işçinin, ihbar süresine uyması gerekmez. Bu durumda işçi:
- İhbar tazminatı alamaz,
- İşveren de işçiden ihbar süresi kadar çalışmasını talep edemez.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi kararlarında da, askerlik gibi zorunlu görevler nedeniyle yapılan fesihlerde ihbar tazminatı hakkının doğmayacağı açıkça belirtilmiştir.
Fesih Bildirimi Nasıl Yapılır?
Askerlik nedeniyle işten ayrılmak isteyen işçi, öncelikle bu feshi yazılı olarak gerçekleştirmelidir. Dilekçeye askerlik sevk belgesi eklenmeli ve işverene noter, avukat ya da elden teslim gibi resmi bir yöntemle sunulmalıdır. Bu durum, ileride doğabilecek uyuşmazlıkların önlenmesi açısından büyük önem taşır.
Örnek dilekçe metni:
“…. tarihinde başlayacak olan askerlik görevim nedeniyle iş akdimi 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesi uyarınca feshediyor, kıdem tazminatımın tarafıma ödenmesini talep ediyorum.”
Askerlik Sonrası Aynı İşe Dönülebilir mi?
4857 sayılı İş Kanunu’na göre, askerlik nedeniyle işten ayrılan bir işçi, terhis tarihinden itibaren 2 ay içinde başvurduğu takdirde eski işyerine dönme hakkına sahiptir. İşverenin, aynı pozisyon yoksa ilk boşalacak benzer bir işe bu işçiyi öncelikli olarak alma yükümlülüğü vardır.
Eğer işveren bu yükümlülüğünü ihlal ederse, işçiye 3 aylık ücret tutarında tazminat ödemek zorunda kalır. Ayrıca askerlik öncesi çalışma süresi, yeni dönem kıdem hesabına dahil edilir.
İşten Ayrılma Tarihi ile Askerlik Arasındaki Süre Ne Olmalı?
Yargıtay kararları, işçinin askerlik nedeniyle işten ayrılması ile fiili askerlik başlangıcı arasında makul bir süre bulunması gerektiğini vurgulamaktadır. Bu süre genellikle 3 ila 5 ay arasında kabul edilir.
Eğer işçi işten ayrıldıktan sonra 6 ay ya da daha uzun süre sonra askere gidiyorsa, bu durum askerlik nedeniyle değil, istifa olarak değerlendirilir. Bu da kıdem tazminatı hakkının ortadan kalkmasına yol açar.
İşsizlik Maaşı Askerlik Halinde Alınır mı?
Askerlik nedeniyle işten ayrılan işçiler, bazı koşulları sağladıklarında işsizlik maaşı (işsizlik ödeneği) alabilirler. Şartlar şunlardır:
- Son 3 yılda en az 600 gün prim ödenmiş olması,
- İşten ayrılmadan önceki son 120 gün kesintisiz çalışılmış olması,
- İşten ayrılışın Kod 12 – askerlik olarak SGK’ya bildirilmesi,
- 30 gün içinde İŞKUR’a başvuru yapılması.
İşçi askere gitmeden önce başvurursa ödeme başlar, ancak askerlik sırasında kesilir. Terhis sonrası kalan süre yeniden ödenir. Askerden döndükten sonra yapılan başvurularda da ödeme başlayabilir.
Ücretsiz İzin mi, Fesih mi Tercih Edilmeli?
Bedelli askerlikte işçinin iki seçeneği vardır:
- İş sözleşmesini feshedip kıdem tazminatı almak,
- Ücretsiz izin talep edip çalışmaya kaldığı yerden devam etmek.
Eğer işçi tazminat almak istiyorsa kesinlikle fesih yapmalıdır. Ücretsiz izin talep eden işçi, işverene geri dönebilir ancak tazminat hakkı doğmaz.
Sık Yapılan Hatalar Nelerdir?
- Yazılı fesih yerine sözlü beyanla işten ayrılmak,
- Askerlik sevk belgesi sunmamak,
- İstifa ifadesi kullanmak,
- İşten ayrıldıktan sonra uzun süre bekleyip askere gitmek,
- Bedelli askerlikte ücretsiz izin alıp tazminat talep etmek,
- Terhis sonrası işe dönüş talebini 2 ay içinde yapmamak.
Bu tür hatalar, kıdem tazminatının reddine veya hak kayıplarına neden olabilir.
Genel Değerlendirme: İşçinin Hakları Nelerdir?
Askerlik nedeniyle işten ayrılan işçi, 2025 yılı itibarıyla şu haklara sahiptir:
- Kıdem tazminatı alabilir,
- İhbar tazminatı alamaz ama ihbar süresine uyması da gerekmez,
- Bedelli askerlikte tazminat hakkı mevcuttur,
- İşsizlik maaşı alabilir,
- Aynı işyerine geri dönebilir,
- Kıdem süresi korunur.
Ancak bu haklardan tam olarak yararlanabilmek için işçinin belgeli, yazılı ve usule uygun şekilde hareket etmesi zorunludur. Gerekirse uzman bir iş hukuku avukatından destek alınması tavsiye edilir.