Miras hukuku, kişinin ölümünden sonra malvarlığının kimlere ve nasıl intikal edeceğini düzenleyen kurallar bütünüdür. Ancak her miras, mirasçılar açısından kazanım niteliğinde olmayabilir. Borca batık tereke, manevi sebepler veya mirasçının murisle olan ilişkisi gibi nedenlerle mirasçılar mirası kabul etmek istemeyebilir. İşte bu gibi durumlarda Türk Medeni Kanunu, iki temel kuruma yer vermiştir: mirasın reddi ve mirastan feragat sözleşmesi.
Bu yazımızda, mirasın reddi ile mirastan feragat sözleşmesi arasındaki farkları, her iki kurumun uygulanma koşullarını ve sonuçlarını ayrıntılı şekilde ele alacağız.
Mirasın Reddi Nedir?
Mirasın reddi, mirasbırakanın vefatından sonra, mirasçının mirası kabul etmeyerek mirasçılık sıfatını sona erdirmesidir. Miras, mirasbırakanın ölümüyle birlikte mirasçılara kendiliğinden geçer. Ancak istemeyen mirasçı, bu durumu kabul etmeyerek mirası reddetme hakkına sahiptir.
Red Hakkının Kullanılması ve Süresi
Türk Medeni Kanunu madde 606 gereğince, mirasçılar üç ay içinde mirası reddetme hakkına sahiptir. Bu süre;
- Yasal mirasçılar için ölüm tarihinden itibaren başlar.
- Atanmış mirasçılar için ise lehine tasarrufun kendisine bildirildiği tarihten itibaren işlemeye başlar.
Ret beyanı, yazılı veya sözlü olarak sulh hukuk mahkemesine yapılır ve tutanakla tespit edilip özel kütüğe kaydedilir. Ret işlemi geri alınamaz. Beyanda gerekçe belirtilmesine gerek yoktur, ancak açık ve kesin şekilde ret iradesi ifade edilmelidir.
Mirasçı, bu üç aylık süre içerisinde açıkça mirası kabul ederse artık ret hakkını kullanamaz.
Reddi Mirasın Sonuçları
Mirasın reddedilmesi halinde, mirasçı hukuken mirasbırakandan önce ölmüş sayılır. Bu durumda onun payı altsoya geçer. Eğer altsoy yoksa, pay diğer mirasçılara intikal eder.
Mirastan Feragat Sözleşmesi Nedir?
Mirasın reddinden farklı olarak, mirastan feragat sözleşmesi, mirasbırakan hayattayken yapılan ve mirasçının gelecekteki miras hakkından feragat etmesini konu alan bir sözleşmedir.
Bu sözleşme, mirasbırakan ile yasal veya atanmış mirasçı arasında yapılır. Feragat sözleşmesiyle mirasçı, mirasçılık sıfatından tamamen veya kısmen vazgeçebilir. Bu vazgeçişin ivazlı (karşılıklı) veya ivazsız (karşılıksız) yapılması mümkündür.
İvazlı Mirastan Feragat
İvazlı feragatte, mirasçı mirasbırakandan bir menfaat veya bedel alarak miras hakkından vazgeçer. TMK m. 528/3 gereğince, ivazlı feragatin sonucu olarak aksi kararlaştırılmadıkça feragat edenin altsoyu da mirasçılık hakkını kaybeder.
İvazsız Mirastan Feragat
İvazsız feragatte ise mirasçı herhangi bir bedel ya da karşılık almadan feragat eder. Bu durumda altsoy etkilenmez, yani feragat edenin çocukları ileride mirasçı olabilir.
Sözleşmenin Şekli ve Geçerliliği
Mirastan feragat sözleşmesi, resmî vasiyetname şeklinde ve noter huzurunda yapılmalıdır. Aksi takdirde, şekil şartlarına uyulmadığı gerekçesiyle sözleşme geçersiz sayılır. Şahitlerin tanıklık ehliyetine sahip olması ve sözleşme metninde bu hususların açıkça belirtilmesi gerekir.
Mirasın Reddi ile Mirastan Feragat Arasındaki Temel Farklar
| Kriter | Mirasın Reddi | Mirastan Feragat |
|---|---|---|
| Zaman | Mirasbırakan öldükten sonra | Mirasbırakan sağ iken |
| Şekil | Sulh hukuk mahkemesinde beyan | Noter huzurunda sözleşme |
| Taraf | Tek taraflı beyan | İki taraflı sözleşme |
| Altsoya Etki | Etkilemez | İvazlıysa etkiler, ivazsızsa etkilemez |
| Geri Alınabilirlik | Geri alınamaz | Geri alınamaz |
| Karşılık Alınması | Yok | Olabilir (ivazlıysa) |
Taraflar Açısından Uygun Kurum Seçimi
Mirasçılık sıfatından kurtulmak isteyen kişi açısından hangi kurumun tercih edileceği, olaydaki özel koşullara göre değişiklik gösterebilir. Eğer mirasbırakan henüz hayattaysa ve bir mirasçıyla anlaşma sağlanabiliyorsa, mirastan feragat sözleşmesi tercih edilmelidir. Mirasbırakan vefat etmişse, mirasçı ancak mirası reddederek mirasçılık sıfatını sona erdirebilir.
Feragat Edenin Altsoyu Açısından Önemli Nokta
İvazlı feragat sözleşmesinde, feragat edenin altsoyu da miras hakkını kaybedebilir. Ancak taraflar sözleşmede bu durumun geçerli olmayacağını açıkça belirtirse, altsoy bu feragatten etkilenmeyebilir. Bu nedenle sözleşme hazırlanırken dikkatli olunmalı ve etkileri açıkça ifade edilmelidir.